Kook je gezond met kruiden en specerijen

Aromatische kruiden hebben geuren en smaken om het gehemelte te verrukken. Maar ze hebben ook andere waardevolle eigenschappen. Zo zijn sommigen rijk aan vitamines en sporenelementen, waardoor ze bij regelmatige consumptie een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan een gezonde voeding. 

Hier een overzicht van de voornaamste aromatische planten en hun positieve effecten op de gezondheid: 

Peterselie: tjokvol vitamines

De voornaamste troef van peterselie, zowel in de platte als gekrulde variant, is dat het rijk is aan vitamine C: 200 mg/100 g. Deze moestuinplant helpt ook om bij te tanken qua kalium (800 mg/100 g), calcium (200 mg/100 g), magnesium, ijzer en beta-caroteen. Als aftreksel of afkooksel heeft peterselie verkwikkende en stimulerende eigenschappen.

Goed om weten: eet peterselie bij voorkeur rauw en vers, want de vitamine C verdwijnt bij het koken. Platte peterselie is aromatischer dan gekrulde peterselie, die best tot zijn recht komt als versiering van gerechten. Bieslook is een ander kruid dat rijk is aan vitamine C, en bevat ook vitamine B2, bekend om zijn ontgiftende eigenschappen.

Basilicum: rijk aan calcium

Dit aromatische kruid is een pijler van de mediterrane keuken komt voor in ongeveer 150 soorten. Basilicum bevat aanzienlijke hoeveelheden vitamines C en A, evenals calcium en fosfor – mineralen die essentieel zijn voor de ontwikkeling van ons botweefsel. Al duizenden jaren staat dit kruid bekend voor zijn therapeutische eigenschappen en worden aftreksels en afkooksels gebruikt voor hun spijsverterende werking. Bovendien is basilicum vanwege zijn rijkheid aan kamfer ook goed bij verkoudheid, omdat dit de luchtwegen vrijmaakt.

Goed om weten: eet bij voorkeur vers, als de blaadjes nog goed groen en zonder vlekken zijn.

Tijm: antiseptische werking

Dit basiskeukenkruid, vooral populair als onderdeel van een bouquet garni, bestrijdt vermoeidheid, is goed tegen bloedarmoede en stimuleert de etenslust. Tijm is een meerjarige plant en bevat een essentiële olie, thymol genaamd, met antiseptische eigenschappen die vooral helpen bij keelpijn. Een afkooksel van tijm bevordert de spijsvertering, bestrijdt darmproblemen en helpt tegen slechte adem. Men ademt de dampen ook in als middel tegen verkoudheid, en gebruikt aftreksels tegen de hoest.

Goed om weten: gebruik tijm als hele plant eerder dan verkruimeld, zo is er meer smaak aan.

 Dragon: stimuleert de spijsvertering

Ooit stond dragon bekend om zijn helende eigenschappen bij giftige dierenbeten. De plant is rijk aan vitamine C en bevat ook estragol, een essentiële olie. Die helpt bij het opwekken van zowel de eetlust als de spijsvertering. Een aftreksel van dragon helpt het zenuwstelsel te ontspannen, is goed tegen slapeloosheid en helpt ook om van de hik af te geraken.

Goed om weten: fijngesneden behoudt de dragon zijn smaak beter dan grof gehakt.

Oregano: goed tegen infecties

Oregano is afkomstig uit Azië en wordt ook wel marjolein genoemd – beide kruiden lijken erg op elkaar. Qua smaak valt het met tijm te vergelijken. Oregano heeft een digestieve reputatie, omdat het na een stevige maaltijd verlichting brengt voor een opgeblazen gevoel of trage spijsvertering. Giet daarvoor 25 cl kokend water op 1 tot 2 lepels oregano en laat 5 minuten trekken. De essentiële olie waarvan oregano doortrokken is, wordt veel gebruikt in aromatherapie, en wel voor zijn antibacteriële werking.

Goed om weten: breng olijfolie op smaak door enkele blaadjes oregano in de fles te droppen.

Kruidnagel: verdovende werking

Kruidnagel is de bloemknop van de kruidnagelboom, geplukt voor de bloei en dan gedroogd. Dit kruid bevat eugenol, een zeer krachtig antiseptisch middel. In de Middeleeuwen werd kruidnagel beschouwd als een remedie voor alle kwalen. Het wordt nog steeds gebruikt in veel farmaceutische formules (voor siropen, zuigtabletten, enz.) en in mondhygiënische preparaten.

Goed om weten: gooi kruidnagels in water om hun kwaliteit te controleren. Blijven ze niet drijven, dan zijn ze hun smaak kwijt.

Munt: verkwikkend en antibacterieel

Zowel pepermunt als de gewone groene munt zijn rijk aan vitamines A en B en aan ijzer. Beiden hebben onmiskenbaar digestieve kwaliteiten. En inderdaad: een kruidenthee getrokken van munt, verse of gedroogde, is goed voor de spijsvertering na een zware maaltijd. Maar munt heeft nog meer in z’n mars: het is stimulerend, verkwikkend, antibacterieel en helpt tegen hoofdpijn. Enkele druppeltjes muntalcohol op een suikerklontje hebben eenzelfde effect, en helpen ook een beginnende misselijkheid te neutraliseren. Menthol, het essentiële bestanddeel van munt, wordt vaak gebruikt voor mondspoelingen.

Goed om weten: munt bestaat in vele varianten, maar groene munt is de meest voorkomende.

Wat is fytotherapie?

Onder fytotherapie, ook wel kruidengeneeskunde genaamd, verstaat men de preventie of behandeling van ziektes door het gebruik van planten. Het therapeutisch gebruik van planten gaat terug tot de vroegste Oudheid. Er bestaan Chinese geschriften over dit onderwerp die duizenden jaren oud zijn. Komt daarbij dat veel conventionele geneesmiddelen ontwikkeld zijn op basis van moleculen die in planten voorkomen. Kruidengeneeskunde omvat diverse vormen van preparaten, meestal op waterbasis – zoals kruidenthee of andere aftreksels – maar ook in andere vormen, zoals tincturen, zalven en capsules.

Fytotherapie dient men niet te verwarren met homeopathie, een therapeutische techniek die meer dan twee eeuwen geleden ontwikkeld werd door de Duitse dokter Samuel Hahnemann.

Homeopathie berust op het beginsel van de gelijksoortigheid. Dat wil zeggen dat een stof die bepaalde symptomen veroorzaakt bij gezonde personen, in zeer kleine, verdunde en gedynamiseerde doses personen met vergelijkbare symptomen kan genezen. Merk wel dat fytotherapeuten ook homeopathische producten kunnen voorschrijven, met name op basis van kruiden.

Essentiële oliën

Aromatherapie is gebaseerd op het gebruik van essentiële oliën en heeft tal van toepassingen. Essentiële oliën worden met stoom uit planten gewonnen en oraal ingenomen – maar enkel op medisch advies, omdat sommige oliën een toxische werking kunnen hebben. Ze kunnen echter ook gebruikt worden in massages, of via verstuiving. Deze oliën zijn vaak prijzig, omdat er een grote hoeveelheid planten nodig is om ze te produceren. Ter illustratie: een liter essentiële olie van rozen vergt maar liefst vijf ton aan rozenblaadjes. Belangrijk: essentiële oliën dient men nooit puur te gebruiken, zijn niet aanbevolen voor zwangere vrouwen en moeten buiten het bereik van kinderen gehouden worden.

In de kruidenafdeling

Dat kruiden in de Middeleeuwen zo massaal in etenswaren gebruikt werden, heeft ongetwijfeld te maken met hun bewarende eigenschappen. Maar men erkende toch vooral hun medicinale eigenschappen. En die zijn vandaag de dag ook nog bekend. Toch consumeren we relatief weinig kruiden, omdat we er onvoldoende vertrouwd mee zijn. Alle kruiden – of toch bijna allemaal – stimuleren de digestieve sappen en bevorderen zo de spijsvertering.

Dat is met name het geval voor anijs (waarvan de smaak doet denken aan zoethout), maar ook voor koriander, muskaatnoot (ook werkzaam op de luchtwegen, vandaar vaak gebruikt in grogs), kardemom (populair in de Indische keuken en als ademverfrisser), paprika en zelfs gewone peper (zij het in witte, zwarte of groene variant).

Kaneel met zijn zoete smaak wordt zelfs door mensen met een gevoelige spijsvertering goed verdragen, en staat u toe de hoeveelheid suiker in uw dessert te verminderen. Koop kaneelstokjes in kleine hoeveelheden, omdat ze hun aroma snel verliezen.

Gember wekt niet alleen de eetlust op, maar heeft ook antiseptische eigenschappen en helpt de effecten van reisziekte te verminderen. Bovendien heeft het de reputatie van een… afrodisiacum. Capsicine, het werkzame bestanddeel in chilipepers, heeft een invloed op het zenuwstelsel die vergelijkbaar is met die van cafeïne. Dit middel is rijk aan vitamine C, maar mag enkel in kleine hoeveelheden worden geconsumeerd – vooral wanneer men een gevoelige maag heeft. Goed om weten: wees spaarzaam met kruiden, want als ze te prominent aanwezig zijn in de gerechten, kunnen ze storend werken.  

Olijfolie: het wondermiddel

Olijfolie is de voornaamste bron van vetten in het befaamde ‘Kretenzisch dieet’. Het wondermiddel rijgt de voordelen aan elkaar. Wat het van andere oliën onderscheidt, is het hoge gehalte aan enkelvoudig onverzadigde vetzuren: tussen de 75% en 90%. Ter vergelijking: voor raapzaadolie is dit slechts 56%, voor sojaolie 24%, voor maïsolie 23% en voor druivenpitolie 16%. In tegenstelling tot verzadigde vetzuren (die zoals bekend slecht zijn voor de gezondheid) helpen enkelvoudig onverzadigde vetzuren het risico op hart- en vaatziekten te verlagen. Dit doen ze door een stijging van ‘goede’ cholesterol te veroorzaken en tegelijk ‘slechte’ cholesterol te verminderen. En daarmee stoppen de voordelen nog niet.

Olijfolie bevat ook vitamine E (15 mg/100 g) en polyfenolen. Dit zijn antioxidanten die het verouderingsproces tegengaan, maar ook werkzaam zijn tegen hart- en vaatziekten en sommige kankers. Ten slotte heeft olijfolie ook een gunstige invloed op lever- en darmfuncties. Hou echter in het achterhoofd dat olijfolie, net als alle andere oliën, voor 100% uit lipiden bestaat en dus 900 calorieën per 100 ml bevat.